In mijn praktijk komen regelmatig vrouwen die anticonceptie zonder hormonen willen. Hier valt wat voor te zeggen, want de pil heeft voor sommige vrouwen een negatief effect op hun natuurlijke hormoonhuishouding. Denk bijvoorbeeld aan depressieve gevoelens, hoofdpijn of een verminderd libido. Het is mogelijk dat dit komt door de oestrogenen en progestagenen die in de anticonceptie zijn verwerkt.
Soms is lastig te achterhalen wat de oorzaak van specifieke klachten is. In dit artikel worden redenen op een rij gezet en besproken wat de voor- en nadelen van alternatieve keuzes zijn. Ook worden tips gegeven om vast te stellen welke methode het beste bij jou past. Houd er rekening mee dat ieder lichaam anders is en het per vrouw en relatie verschilt wat de beste oplossing is.
Redenen
De belangrijkste redenen die ik hoor om volledig af ter stappen van anticonceptie met hormonen zijn:
- Depressieve gevoelens
- Doorbraakbloedingen
- Hoofdpijn
- Verminderd libido
- Gevoel afgevlakt te zijn
Ook krijg ik cliënten die geen hormonen mogen gebruiken of hier angstig voor zijn:
- Borstkanker hebben of gehad hebben
- Trombose of longembolie (doorgemaakt) hebben/ erfelijke factoren
- Geen kunstmatige hormonen in het lichaam willen krijgen door anticonceptie
Wat de reden ook is, gelukkig zijn er tal van mogelijkheden om zonder hormonen aan anticonceptie te doen. Bepaal aan de hand van jouw situatie en voorkeuren welke methode het beste bij jou past.
Jouw situatie
Om de juiste vorm van anticonceptie te kiezen is het belangrijk dat je eerst naar je huidige situatie kijkt:
- Heb je een vaste partner of heb je wisselende contacten;
- Kun je de verantwoordelijkheid van anticonceptie met je partner delen;
- Wil je op ieder moment seksueel beschikbaar kunnen zijn;
- Hoe bewust wil je met je eigen vruchtbaarheid bezig gaan?
Door bijvoorbeeld baarmoederhalsslijm en temperatuur te controleren leer je je eigen lichaam beter kennen. Dit vergt tijd en aandacht en daar hebben niet alle vrouwen even veel zin in.
Effectiviteit
Veel vrouwen zijn huiverig om anticonceptie zonder hormonen te gebruiken vanwege de betrouwbaarheid. Onderzoek toont aan dat bij het juist toepassen van de methode, de betrouwbaarheid 95% tot 98% kan bedragen. Het falen van de ‘natuurlijke vorm’ van anticonceptie heeft veelal te maken met het onjuist gebruiken van de methode en niet met het falen van de vorm van anticonceptie. Het is daarom belangrijk om je eigen seksuele behoefte en je eigen situatie goed te overdenken/bespreken voordat je een keuze maakt.
Toepassing van 100% natuurlijke anticonceptie methoden, zoals periodieke onthouding en coïtus interruptus, kan alleen als bekend is in welke periode geslachtsgemeenschap vermeden moet worden. Hieronder worden ook alle vormen van anticonceptie zonder hormonen besproken die elk zijn eigen voor- en nadelen hebben.
Mogelijkheden
1 Natuurlijke methoden
baarmoederhalsslijm (methode Billings), ochtendtemperatuur, kalendermethode, NFP (natural family planning), urinetest, Persona
2 Barriëremiddelen: bevatten geen hormonen
Condoom, vrouwencondoom (Femidon), pessarium, portiokapje (FemCap), Koperspiraal
3 Definitieve anticonceptiemethoden
Sterilisatie van de vrouw, maar ook vasectomie (onderbreken van de zaadleiders) van de man is mogelijk.
Natuurlijke methoden
De natuurlijke methoden vereisen (een blijvend) bewustzijn van de eigen cyclus en de bereidheid om tijdens de vruchtbare dagen barrièremethoden te gebruiken of te vrijen zonder penetratie. En of je het bewustzijn van je vruchtbare dagen nu gebruikt om zwanger te worden of een zwangerschap te voorkomen, het kan de intieme band met je partner versterken. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke vruchtbaarheid.
Vruchtbare periode bepalen
Na de ovulatie blijft de eicel nog 6 tot 24 uur leven. Zaadcellen hebben een levensduur van een paar uur tot 5 dagen, afhankelijk van de vruchtbaarheid van het baarmoederhalsslijm. In theorie kun je dus maar gedurende zeven dagen zwanger worden.
Door middel van de signalen die het lichaam van de vrouw afgeeft kan bepaald worden wanneer de vruchtbare dagen in de cyclus zijn:
- Schommelingen in de lichaamstemperatuur
- Veranderingen in het baarmoederhalsslijm
- Verandering van de baarmoedermond
Veranderingen in baarmoederhalsslijm
Deze methode, ook wel de ovulatiemethode genoemd, is de meest nauwkeurige en praktische methode om het moment van ovulatie te bepalen. Pijn rondom de ovulatie welke vrouwen vaak benoemen als het herkennen van de eisprong (Mittelschmerz) en het gevoelig worden van de borsten zijn geen nauwkeurige indicatoren.
Ongeveer 6 dagen voor de ovulatie (eisprong) scheidt de baarmoederhals slijm af dat lijkt op het eiwit van een ei dat niet gekookt is. Het slijm is helder en elastisch, je kunt er tussen duim en wijsvinger draden van trekken. Vanaf de eerste dag dat dit slijm er is tot op de vierde dag na de meeste slijmafscheiding, de slijmpiek, is je vruchtbare periode. De slijmpiek is de laatste dag waarop het slijm helder en elastisch is. De ovulatie is veelal binnen 2 dagen voor of na deze piek.
Na de ovulatie verandert de kwaliteit van het slijm, het wordt dikker, is niet elastisch en is ondoorzichtiger.
Lichaamstemperatuur
Tijdens de ovulatie stijgt de lichaamstemperatuur 0,6-0,8 graden. De ovulatie vindt plaats tussen het stijgen van de lichaamstemperatuur en het moment dat deze het hoogste punt bereikt. Door de lichaamstemperatuur een aantal maanden te meten en de informatie te koppelen aan de veranderingen in het baarmoederhalsslijm krijg je steeds meer grip op je eigen cyclus.
Baarmoedermond
Gedurende de cyclus verandert de baarmoedermond. Tijdens de ovulatie is de baarmoedermond zachter en de opening is groter. Je kunt dit zelf opmerken door dit regelmatig te voelen.
Kalendermethode
Gedurende 6 maanden houd je de lengte van je cyclus bij om de vroegste dag te kunnen bepalen waarop de ovulatie zich kan voordoen. De lengte van de folliculaire fase (van de eerste dag van de menstruatie tot de ovulatie) is variabel. De luteale fase (vanaf ovulatie tot begin van de menstruatie) duurt meestal 14 dagen. Om de eerste vruchtbare dag te kunnen berekenen trek je 14 dagen af van je kortste cyclus. Is je kortste cyclus 26 dagen dan kun je op z’n vroegst op dag 12 ovuleren. Onbeschermd vrijen kan dan waarschijnlijk tot dag 8 van de cyclus. Deze methode is echter niet betrouwbaar.
Natural Family Planning (NFP)
Het meest betrouwbaar is om in de cycluskalender tevens de kwaliteit van het baarmoederslijm, de temperatuur en de kwaliteit van de baarmoedermond bij te houden. Op deze manier leer je je lichaam en je cyclus pas echt goed kennen. Een soortgelijke cycluskalender zet ik in de praktijk ook vaak in als vrouwen komen met menstruatie- /pms klachten.
Urinetest
Veel drogisterijen en apotheken verkopen urinetests waarmee je kunt bepalen of je ovuleert. Wanneer de hoeveelheid hormoon duidelijk toeneemt, is er binnen één tot twee dagen sprake van een eisprong.
Persona
Met behulp van een microcomputer worden de vruchtbare dagen vastgesteld. Gedurende de eerste cyclus doe je 16 metingen in de urine. Tijdens de tweede en derde cyclus doe je 8 metingen. Op basis van deze metingen kan de computer het begin en eind van de vruchtbare periode bepalen. Vervolgens zijn per cyclus maar enkele metingen nodig om de vruchtbare dagen te bepalen. De betrouwbaarheid van deze methode is 94%.
Barrièremiddelen
De barrièremiddelen kun je gebruiken als je tijdens de vruchtbare dagen geslachtsgemeenschap wilt hebben. Barrieremiddelen zorgen ervoor dat de zaadcellen de baarmoedermond niet in kunnen gaan. Bij wisselende seksuele contacten wil je ook beschermd zijn tegen geslachtsziekten (SOA’s). In dat geval kun je naast de anticonceptievorm die je gebruikt een condoom gebruiken (Double Dutch). Voordeel van de barrièremiddelen is dat ze de eigen natuurlijke cyclus niet verstoren.
Condoom
Condooms beschermen tegen SOA’s. Nadeel: het kan storend zijn om tijdens het vrijen een condoom, pessarium of kapje in te moeten brengen. Om de betrouwbaarheid te verhogen moet ook een zaaddodende middel worden aangebracht. De mannelijke partner moet hieraan meewerken.
Vrouwencondoom
Het vrouwencondoom is een soort zakje met aan ieder eind een buigzame ring. De kleine ring wordt over de baarmoedermond geschoven. De grote ring blijft aan de buitenkant van de vagina en is hierdoor wel zichtbaar. Het vrouwencondoom kan tot 8 uur voor de geslachtsgemeenschap worden ingebracht. Medewerking van de partner is hierbij niet nodig.
Pessarium
Het pessarium, een buigzame ring die door de vrouw voorafgaand aan de geslachtsgemeenschap moet worden ingebracht, moet worden aangemeten door een arts. Caya, een nieuw ontwikkeld pessarium, hoeft niet te worden aangemeten en kan door bijna alle vrouwen worden gebruikt.
Het kan maximaal 1 tot 2 uur voor gemeenschap worden ingebracht, samen met een zaaddodende pasta en moet daarna minimaal 8 uur blijven zitten (en niet langer dan 24 uur).
Cervixkapje
FemCap is een siliconenkapje dat op de baarmoedermond geplaatst wordt. Aanmeten is niet nodig, er zijn 3 maten. De maat wordt bepaald door het feit of de vrouw wel of niet zwanger is geweest en wel of geen vaginale baring heeft meegemaakt. Het kapje kan tot 4 uur voorafgaand aan de geslachtsgemeenschap worden ingebracht. In dat geval moet wel extra zaaddodende pasta worden ingebracht. Na gemeenschap het kapje minimaal 6 uur laten zitten tot maximaal 48 uur daarna.
Koperspiraal
De koperspiraal wordt door een arts via de vagina in de baarmoeder geplaatst. Het koper zorgt ervoor dat zaadcellen zich niet in de baarmoeder kunnen nestelen. Je natuurlijke cyclus blijft behouden. Afhankelijk van het soort spiraal bieden ze 5 tot 10 jaar bescherming tegen zwangerschap. Vrouwen kunnen na plaatsing meer risico hebben op een bekkeninfectie. Menstruaties kunnen heviger zijn, langer duren en pijnlijker zijn. Deze methode is niet geschikt voor heel jonge vrouwen.
Definitieve anticonceptie
Vooral voor vrouwen die een voltooid gezin hebben kan sterilisatie een uitkomst zijn en het seksuele leven stimuleren omdat er niet meer de angst is om zwanger te worden. Sterilisatie verandert niets aan je eigen hormonen. Door sterilisatie kan er wel een verandering optreden in de bloedtoevoer naar de eierstokken. Er is hierdoor zelfs een kleine kans op een vervroegde menopauze.
Voor vrouwen die willen stoppen met hormonale anticonceptie en die sterilisatie overwegen is het belangrijk na te gaan hoe de menstruaties altijd geweest zijn en dit af te zetten tegen je huidige leeftijd. Stoppen kan het (opnieuw) optreden van cyclusstoornissen tot gevolg hebben, zeker in de jaren voorafgaand aan de menopauze.
Omdat de redenen en situatie van iedere vrouw anders zijn, is er nooit één oplossing, nooit één antwoord. Heb je vragen of wil je meer weten over? Neem direct contact op voor een Gratis en vrijblijvend gesprek. Je kunt ook bellen of een whatsapp sturen naar 06 52468127